In de tijd dat ik een identiteitsprobleem had en zocht naar mijn identiteit, werd ik erg aangetrokken door boeken over hooggevoeligheid en hoogbegaafdheid. Mijn broer was hoogbegaafd, en tegen hem keek ik erg op, en ik moest dat voor mijn gevoel ook zijn. Pas dan zou ik er mogen zijn. Veel mensen op de wereld worstelen met deze dingen. Ik weet niet hoe vaak ik, meestal vrouwen, heb horen zeggen dat ze hoogsensitief zijn, en ze kijken je dan verwachtingsvol aan of je vol bewondering bent naar ze. Want het is natuurlijk heel speciaal om hoogsensitief te zijn en alle emoties van mensen aan te voelen alsof ze van je zelf zijn. Blijkbaar is de normale toestand op de wereld dat je totaal ongevoelig bent! En ben je speciaal als je gevoelig bent, wat grote onzin is. Ook hoogbegaafdheid is iets, waarbij je jezelf speciale eigenschappen kan toedichten. Dat heb ik ook een tijd gedaan. Sommige mensen zijn natuurlijk ook heel talentvol. Échte hoogbegaafde mensen leren top-down, ze willen het in één keer goed doen, zonder dat ze door middel van fouten maken leren. Hierdoor lopen ze soms tegen de grenzen aan van hun lichaam, of persoonlijkheid en dit frustreert. Bij mij werd het in de klinische therapie al snel duidelijk, dat mijn grote obsessieve vermogen om te leren, niet vanuit officiële hoogbegaafdheid kwam, maar dat ik het puur voor de aandacht deed. Om speciaal gevonden te worden dus. Bij mijn broer was het niet voor de aandacht, die was echt heel slim, maar dat is ook niet gek, want we werden ontzettend gestimuleerd door mijn ouders, die veel met ons bezig waren, en al vroeg in ons leven ons uitdaagden, wat op zich wel goed is, maar je moet uitkijken dat het niet doorslaat, dat je van je kinderen een soort projecten maakt en je ze bewust zo slim mogelijk wil maken en ze overlaadt met nieuwe indrukken en ervaringen, en nog erger: je de grenzen niet accepteert van je eigen kinderen. Om je eigen grenzen te gaan voelen, moeten je ouders jouw grenzen serieus nemen. Wat er gebeurt als je blijft uitdagen terwijl een kind nog geen liefde en geduld van de ouders voor z’n grenzen heeft ervaren, is dat ze ook top-down kunnen gaan leren, zeker als er in het gezin de nadruk ligt op wat je allemaal wel niet ‘kan’. Dit kan voor veel frustratie zorgen bij het kind, en het kind kan faalangst krijgen, of boos worden, wat ook serieus moet worden genomen. Als je dat ziet bij je kind, weet dan dat het met jouw eigen gedrag te maken kan hebben.
Maar goed, mijn snelle manier van leren van toen, was dus voornamelijk voor de aandacht! En dat komt best wel regelmatig voor bij mensen, soms in mindere, soms in meerdere mate! Deze mensen willen speciaal gevonden worden, pas dan voelen ze zich iemand. Maar het is helemaal niet vereist om je speciaal te gedragen om geaccepteerd te worden en zelfvertrouwen te hebben. Hoe tragisch is het als je dat nodig hebt om trots te zijn op jezelf. Van prestaties alleen krijg je geen zelfvertrouwen, de grootste manier waarop je zelfvertrouwen krijgt is als al je gevoelens (inclusief agressie) er mogen zijn, daar gaat het écht om! Maar bij veel mensen schort het hier aan. Ik weet niet hoeveel mensen ik tegengekomen ben in mijn leven, die beginnen te zeuren over dat ze zo hoogsensitief zijn en zo hoogbegaafd en zich allemaal superspeciale gaven aanmeten waar jij dan vervolgens tegenop moet kijken. En veel mensen kijken hier ook tegenop. Meestal komen ze over als aparte mensen die denken dat het om presteren gaat (wat op zich een goede eigenschap kan zijn), en zich dagelijks trainen op allerlei mogelijke manieren, alsof ze een soort superman zijn of willen worden. Het zijn vaak enorme betweters (niet te verwarren met bedwetters (geintje tussendoor)), en je ziet dat er op het gebied van leren veel energie in het kind is gestopt, maar op emotioneel niveau zijn het absolute horken. Wat is nu belangrijker, denk ik dan? Bovendien laten deze hoogbegaafden zich ontzettend strak conditioneren door hun in deze tijd veelal materialistische omgevingen, en verliezen zij daardoor de realiteit uit het oog, en ook het gezonde verstand. Want je kunt zeer intelligent zijn, maar alsnog absolute leugens geloven. Ze zijn dan ook vaak gevoelig voor autoriteit, en hebben ontzag voor hoge specialistische posities, terwijl op deze hoge specialistische posities eigenlijk de grootste onzin verkocht wordt met een te grote focus op specialistische details, waardoor het grote verhaal of de grote lijn uit het oog verloren is en een echt kritische houding naar autoriteit en wat ze geleerd krijgen, ontbreekt. Kortom, het is totaal éénrichtingsverkeer tussen leraar en student.
Het educatiesysteem is ook zo ingericht, dat wie het beste geleerde informatie kan opdreunen en kan napapegaaien, diegene zijn die de hoogste punten krijgen! Gaat er rotzooi in, dan komt er rotzooi uit. Ook zie je ouders die grenzeloosheid aanmoedigen in het leren bijvoorbeeld doordat ze zelf grenzeloos zijn in hun aanmoediging, en het dan gek vinden dat het kind woede-uitbarstingen heeft of zich verveelt. En ja, dan worden er klassen overgeslagen, en voelen de ouders en hun kinderen zich heel wat. Terwijl: wat is nu één of twee jaar sneller zijn dan een ander op een heel mensenleven. Helemaal niks! Voor een kind echter kan het een heel groot verschil zijn, qua emotionele intelligentie ten opzichte van z’n oudere klasgenoten. Dus ik ben niet direct voor het overslaan van klassen en ik zou als ik leraar was toch echt inzetten om de zwakke punten van het kind te versterken, in plaats van datgene wat ze al kunnen.
Soms denken hoogbegaafden alleen in termen van slimheid. Zij klagen dan vaak over hoe anderen zo dom zijn, en zijzelf zo slim. Maar zij vergeten dat zij op bepaalde punten ook leugens kunnen geloven, en dat zij op andere vlakken vaak niet zo slim zijn als andere kinderen weer zijn, bijvoorbeeld op emotioneel gebied, of bijvoorbeeld op het gebied van sport. Zij zien dan ook niet in dat zij bijvoorbeeld ook op sommige vlakken nog niks weten van de wereld en veel kunnen leren, zelfs van domme mensen. Want van domme mensen kun je ook dingen leren. Het is belangrijk dat een hoogbegaafde ook de gaves van domme mensen leert zien, die op heel andere vlakken kunnen liggen, of nog een controversiëler punt, de gaves van bijvoorbeeld criminele mensen. Wie zichzelf als een echte meesterdenker (zie mijn artikel Over het concept van ‘kritiek’) duidelijk boven een ander stelt op basis van enkel slimheid, moet duidelijk nog leren om zijn of haar eigen domheid te zien, zijn of haar eigen belachelijkheid, zijn of haar slechte eigenschappen, en zijn of haar mindere punten. Geloof me, die zijn in deze mensen ook ruimschoots aanwezig. Niemand is speciaal, of beter gezegd: we zijn allemaal speciaal!
Het internet staat vol met sites over HSP’s, Hoog Sensitieve Personen. Wat dat betreft is het onderwerp helemaal uitgekauwd door de populaire lifestyle bladen en psychologenpraktijken. Terwijl het absolute fictie is. Het HSP-zijn houdt in dat je bepaalde eigenschappen hebt, die uitingen zijn van gevoeligheden. Het speciale gevoel dat mensen ervan krijgen wordt daarmee ongelooflijk versterkt en dat is nu juist de valkuil van deze mensen. Bovendien wordt er net als bij seksuele identiteit, gedaan alsof het aangeboren eigenschappen zijn, alsof het een soort gave is, en is er een absolute blinde vlek voor de oorzaak van deze hoge gevoeligheid. Naar mijn mening, is het vaak het vermogen om angstig te worden wat hoogsensitieve personen zo gevoelig maakt. Je komt dan ook heel veel zwevende hoogsensitieve personen, veelal meisjes tegen, die eigenlijk barsten van de angst en beter therapie kunnen overwegen, dan te veel over hun supersonische gaven te praten. Het intunen op de ander omdat ze bang zijn dat mensen boos op hen worden; daar kun je gewoon heel gevoelig van worden. Maar het is altijd apart dat deze mensen niet doorhebben dat dat de reden is dat ze zo gevoelig zijn geworden. Ze denken dat het door hun grote tale nten komt dat ze allergisch zijn voor van alles en nog wat en vragen veel aandacht voor deze ongemakken, terwijl het eigenlijk het gebrek aan effectieve psychische verdedigingsmechanismes is, (het bekende ‘filter’ waar ze zoveel over praten), dat grote invloed heeft op het immuunsysteem.
Vooral als hooggevoelige mensen overtuigd zijn van hun speciaalheid, gaan zij denken dat zij andere mensen hun gevoelens voelen. Terwijl dit bij de meeste mensen absoluut onmogelijk is. Er zit namelijk altijd een interpretatie tussen, en zulke hooggevoelige mensen vullen lustig in wat zij denken waar te nemen bij een ander, gebaseerd op, hoe kan het ook anders, hun eigen gevoelens en projecties daarvan. Zo had ik wel eens gesprek met een meisje nadat ze mij gepasseerd was op haar fiets, van op 50 meter afstand, en ze vertelde mij dat ze een hoop dingen haarfijn aanvoelt, en aan m’n reactie op haar ‘Hoi!’ en de manier waarop ik m’n hoofd draaide, kon ze zien dat ik auditief ingesteld was! Zou je denken? Hilarisch! Wat een gave! Toch geloof ik wel dat er mensen zijn die daarin begaafd zijn, maar dan moet je me ook kunnen overtuigen, net zoals de man deed die ooit een aurafoto van me maakte. Dat was machtig mooi. Die liet meteen zien waar ie toe in staat was, wat door sommige mensen absoluut niet gewaardeerd werd, maar ik voelde me niet beledigd dat hij dwars door me heen keek (en precies zag wat er in de emotionele laag van mijn aura plaatsvond), en was gelijk overtuigd.
Ook zijn er veel ouders die hun boosheid niet kunnen toelaten naar hun kinderen (soms omdat ze bang zijn dat ze vernietigend zijn daarin bijvoorbeeld) en vanuit die positie allerlei talenten aan hun kind toedichten als hoogsensitiviteit en hoogbegaafdheid. Gewoon om hun innerlijke woede te compenseren. Want het moet altijd in balans zijn. Dit is soms heel walgelijk om te zien. Zij zijn bijvoorbeeld niet in staat om het kind fatsoenlijk te leren luisteren, omdat ze maar twee standen hebben. Eindeloze aanmoediging, of vernietigende boosheid. En ze zijn dan niet in staat om hun woede op gematigde manier naar buiten te brengen, om hun grenzen te verdedigen, en hun vernietigende woede houden ze dan in, (gelukkig maar). Als jij het dan wel naar buiten brengt op een gematigde manier omdat je je verantwoordelijk voelt, dan vinden ze jou kwaadaardig, bizar is dat! En die vernietigende woede die ze in zichzelf zo ontkennen, nestelt zich dan in het beeld dat ze van hun kind hebben, en dat kunnen ze niet verdragen en compenseren ze door het kind speciale gaven toe te dichten, terwijl daar in de realiteit helemaal geen sprake van is. Dan wordt vaak gezegd dat het een onderpresterende hoogbegaafde was. Oké dan! Het is walgelijk om dit te zien want ze zeggen eigenlijk dat hun kind speciaal moet zijn om hem serieus te nemen. Maar het is niet mijn plaats om daar iets van te zeggen.
Als mensen inzichten hadden in de verschillende dynamieken die plaatsvinden binnen gezinnen, dan zou je al snel zien, dat veel gedrag wat ouders naar hun kinderen tonen niet zo onschuldig is als het er uit ziet. Achter veel soorten gedrag, zit een ontzettende verdorven mentaliteit! Wat dat betreft kunnen mensen goede mensen zijn, maar als ouders echte demonen zijn. Maar als buitenstaander is het makkelijk daar over te oordelen. Want je weet niet hoe mensen zo geworden zijn. Daarom is het belangrijk om daar over te praten, zodat er begrip ontstaat, en je het allemaal wat makkelijker kan plaatsen. Achter ieder mens schuilt een verleden met regelmatig schokkende verhalen.
Ik heb een tijd last gehad van ontzettende beschermingsdrang naar kinderen. Ik had toen ik een jaar of 24 was, de kinderen van kennissen wel eens mee naar de film genomen en dat was echt hartstikke gezellig geweest. En ze hadden zich zo goed gedragen! En toen was ik nog even bij die mensen na afloop, en toen moest één van de twee kinderen naar bed, maar hij zat nog even achter de computer. En toen ie niet snel genoeg afsloot, kreeg ie meteen straf van z’n moeder. Ze werd niet eerst boos, maar hij kreeg meteen straf aan z’n broek, terwijl we zo een gezellige avond hadden gehad, en ze zich perfect gedragen hadden. En toen hij vervolgens boos keek (hij uitte het niet eens, hij kéék alleen maar boos), ging ze minachtend op hem inpraten: “Denk je dat dat iets helpt!?” Ik was helemaal verbouwereerd en toen heb ik m’n ongenoegen geuit. Later heb ik het goedgemaakt met een bloemetje en een briefje waarin ik het uitlegde hoe onterecht ik het vond, en dat ik daar bij bleef, maar toch. Soms komt de slechtste kant van mensen naar boven in het contact met hun kinderen en de minachting kan heel subtiel zijn. Maar subtiliteit is niet meer zo subtiel, als het structureel herhaald wordt. Deze moeder betrapte ik ook regelmatig op het feit dat zij emoties van haar kinderen problematiseerde, ze vond haar kinderen dan raar en zag allerlei ziektes in deze emoties, zonder dat zij zelfreflectie had en verantwoordelijkheid nam voor haar aandeel daar in.
Voor hele jonge kinderen is het vaak moeilijk om zich veilig te hechten of ook maar om zich op hun gemak te voelen bij ouders die het niet zo goed doen, al kunnen zij overigens prima mensen zijn verder. Maar er is dus een verschil tussen hoe de volwassene voor een volwassene overkomt, of hoe de volwassene overkomt bij een wat ouder kind, en hoe de volwassene voor een peuter of baby overkomt. Veel gedrag van slechte ouders is voor een baby al te heftig. Maar aan de andere kant herkennen kleine kinderen gevaar nog niet en dat kan ze ook heel onverschillig maken, waardoor ze zichzelf in gevaarlijke situaties begeven. Een vriendin van mijn zus was onderwijskundige, en zij luisterde vanaf het eerste moment dat haar dochter werd geboren, ontzettend goed naar het kind. Ze was ontzettend adequaat in hoe ze het kind behandelde, in en in goed. Haar dochtertje moet zich ontzettend gezien hebben gevoeld door haar, al vanaf zeer jonge leeftijd, en ik vind dat heel bewonderenswaardig, hoe je zo heel fijngevoelig kan zijn terwijl je kind heel jong is. Zodra een kind begint te huilen, krijg ik er meestal wat van, en kan dan geen zuivere liefde geven, omdat het door merg en been gaat en het me aan heftige situaties van vroeger doet denken. Ik heb dan de neiging om geïrriteerd te worden en totaal niet te weten wat ik met het kind aan moet. En dat voelen ze zeer goed aan! Bedenk: een kind let heel erg op hoe je non-verbaal overkomt.
Soms zijn er zoveel dingen in een gezin gebeurd, of is een kind zoveel onrecht aangedaan, dat het kind suïcidaal wordt zodra hij volwassen wordt en op eigen benen moet gaan staan. Bij veel suïcidale jongeren wordt vaak gedaan alsof hun suïcidale staat werd veroorzaakt door bijvoorbeeld pesterijen! Of worden pesters geshamed omdat als gevolg van een pesterijtje de jongere in kwestie uiteindelijk zelfmoord heeft gepleegd, denkt men, terwijl het gewoon zeer waarschijnlijk de druppel was die de emmer heeft doen overlopen. Je ziet dan emotioneel de vader of moeder van de jongere op tv verschijnen in allerlei emo-documentaires of Hart van Nederland items dat pesten vooral gestopt moet worden, terwijl ze zelf de grote schuldige in het verhaal zijn en zij zelf de grootste pesters van hun kind waren, hoe moeilijk deze waarheid ook is te verkroppen. Ik verbaas me altijd weer over de moeders die op school komen, woedend, omdat hun kind gepest wordt, en de klas streng toespreken dat de jongeren vooral niks onaardigs tegen haar kind mogen zeggen. Belachelijk! Terwijl deze moeder zelf in het verleden regelmatig haar kind wild door elkaar schudde als hij of zij niet meteen luisterde. Wie is dan de grootste pester? Je bent potdomme 3x zo groot als je eigen kind! Wie heeft het karakter van je kind gevormd? Hoe kwam het dat hij of zij niet weerbaar was en een makkelijk pestobject? Kinderen voelen haarfijn aan wanneer een bepaald kind niet in contact staat met z’n gev oel. En ze voelen haarfijn aan hoe ze zo’n kind moeten behandelen, zodat ie z’n gevoel weer wat meer gaat voelen en naar buiten gaat brengen. Daar zijn kleine pesterijtjes voor nodig. Maar als de grootste pester van het kind (de eigen ouder) het voelen van dit gevoel tegenhoudt omdat ze er bijvoorbeeld niet tegen opgewassen zijn, dan zullen deze pesterijtjes naar het kind niet het gewenste effect hebben, en zullen het enkel maar druppels worden die de emmer uiteindelijk over zullen laten lopen. Een zeer tragisch iets.
Alle voorbeelden die ik in dit artikel genoemd heb, zijn losjes gebaseerd op ervaringen die ik gehad heb met mensen in m’n omgeving, soms m’n familie, soms vrienden, soms verre kennissen, en soms gewoon verzonnen. Dus neem mijn woorden vooral niet persoonlijk als je jezelf erin herkent. Soms zie je dingen in je omgeving die niet fijn zijn om te zien, en waar je eigenlijk van walgt, maar hoe dan ook gebeuren ze. Ik voel wat dat betreft liefde voor al deze mensen, maar ook haat, op een gecontroleerde manier weliswaar, maar toch! Kijken we naar het Evangelie van Lucas 14:26, dan zien we Jezus’ woorden: “Als iemand tot mij komt en niet zijn vader, moeder, vrouw, kinderen, broers, zussen, ja, zelfs ook zijn eigen lijf-en-leven haat, kan hij geen leerling van mij wezen!” Ik troost me met de gedachte dat het juist moreel is dat ik deze kritiek duidelijk voel, en daar eerlijk over kan zijn. Wie weet zullen mijn woorden ooit op waarde geschat worden.
